تنبلی(آمبلیوپی) چشم چیست؟

ما برای نگاه کردن به اجسام از هردو چشم خود استفاده‌ می‌کنیم. وقتی که یکی از چشم‌ها دچار مشکل می‌شود، مغز از چشم سالم بهره می‌گیرد و عیب آن یکی را می‌پوشاند. در واقع مغز چشم سالم را برای دیدن انتخاب می‌کند. با گذر زمان مغز دیگر تصویر را از چشمی که دچار تنبلی شده‌است دریافت نمی‌کند و ارتباطش با آن را کم می‌کند. این بیماری ضعف در بینایی نیست، بلکه اختلال بینایی است.

معمولا یکی از چشم‌ها دچار تنبلی می‌شود و در دوران کودکی اتفاق می‎افتد. این عارضه اگر قبل از ۵ سالگی تشخیص داده شود درمانش بسیار راحت خواهد بود. اما پس از پنج سالگی هرچه قدر بیشتر بگذرد درمان سخت تر خواهد شد. به دلیل اینکه رشد چشم انسان تا آن موقع تقریبا تمام می‌شود. اگر چشم تنبل درمان نشود ممکن است فرد دچار کم‌بینایی و حتی نابینایی شود. بسیاری از نابینایی های یک چشمی افراد زیر بیست سال به علت عدم تشخیص و درمان تنبلی چشم در سنین کودکی بوده است.

به چه علت تنبلی چشم رخ می‌دهد

به طور کلی تنبلی چشم یک بیماری ارثی است. هرعاملی که عملکرد یکی از چشم‌ها را مختل کند تنبلی چشم بوجود می‌آید.

اکنون میخواهیم برخی از این عوامل را بررسی کنیم:

انحراف چشم(استرابیسم)

هنگامی که در ماهیچه‌های چشم تعادل برقرار نباشد چشم ها چپ می‌شوند و انحراف بوجود می‌آید. این امر ردیابی اشیا برای هردو چشم را سخت می‌کند.

عیوب انکساری

عیوب انکساری می‌تواند شمال نزدیک بینی، دوربینی یا آستیگمات است. این بیماری‌ها باعث تاری دید می‌شوند به علت اینکه نور پس از اینکه از عدسی عبور می‌کند به درستی متمرکز نمی‌شود.

ایجاد مانع برای تحریک شدن چشم

هنگامی که دید یک چشم یا هردو چشم دچار مشکل شود آن چشم ضعیف می‌شود و تنبلی چشم رخ می‌دهد.

دلایلی که باعث می‌شوند تا دید کاهش یابد و تنبلی چشم رخ دهد عبارت اند از:

افتادگی پلک

آب مروارید

زخم قرنیه

آب سیاه

عمل جراحی

و دیگر آسیب‌های چشمی

علائم بیماری

هنگامی که یک چشم  اختلال بینایی دارد نمی‌تواند تصویر را واضح ثبت کند. در نتیجه مغز به مرور زمان آن چشم را نادیده می‌گیرد. به طور کلی مغز با استفاده از چشم قوی تر این اخلال را جبران می‌کند. تنبلی چشم در کودکان با انجام آزمایش‌های معمول قابل تشخیص است.

اگر سابقه بیماری‌های چشمی نظیر آب مروارید، آستیگمات و … در خانواده شما وجود دارد باید زودتر ازموعد فرزند خود را پیش چشم پزشک ببرید.

نشانه‌های بارز تنبلی چشم می‌تواند تاری دید، دوربینی، درک ضعیف عمق، عدم هماهنگی چشم‌ها و انحراف چشم به جهات مختلف باشد.

چه زمانی برای معیانۀ کودک مفید است

قبل از رسیدن به سن مدرسه کودک حتما باید معاینه شود. اگر یک کودک سه یا چهار ساله اختلال در بینایی داشته باشد، به دلیل اینکه در عمرش فقط همانگونه بینایی را تجربه کرده متوجه این اخلال نخواهد شد.  در نتیجه برای تشخیص بیماری حتما باید غربالگری صورت بگیرد. از ۳ سالگی به بعد توصیه می‌شود پزشک سالی یکی دو بار (بستگی به نظر پزشک دارد) کودک را معاینه کند.

راه‌های درمان

استفاده از چشم بند

یکی از بهترین راه‌ها برای درمان  بستن چشم سالم به مدت چند ساعت در روز هست که پزشک باید این را مشخص کند. مدت زمان توصیه شده برای بستن چشم معمولا بین دو تا شش ساعت در روز است. این کار مغز را مجبور می‌کند تا چشم تنبل را وادار به فعالیت کند و از آن کار بکشد.

عینک

با استفاده از عینک میتوان اختلال بینایی را درمان کرد و بعد از برطرف شدن مشکل نیز باید از عینک استفاده شود تا دوباره باز نگردد.

 

عینک آمبیلیز

این عینک در ابتدا توسط شرکت expand در ایالات متحدۀ آمریکا تولید شده است. شیشۀ چشم سالم این عینک هر سی ثانیه یکبار تار می‌شود. این امر مثل استفاده از چشم بند باعث می‌شود تا مغز از چشم تنبل کار بکشد.

بازی‌های پرتابی

می‌توان کودکانی که دچار این بیماری شده‌اند را تشویق به انجام بازی‌های پرتابی و دارای هدف گیری مثل پرتاب توپ در سبد کرد. چنین بازی‌هایی از چشم کودکان کار خواهند کشید. می‌توان یکبار با چشم سالم و یک بار با چشم تنبل این بازی‌ها را انجام داد. در این صورت کودک می‌خواهد امتیازاتش را در دو حالت یکسان ند درنتیجه مغز را وادار می‌کند تا از چشم تنبل به خوبی استفاده کند.

برخی از بازی‌های ویدیویی

انجام چنین بازی‌هایی در دو حالت مثل مورد قبلی به درمان می‌تواند کمک کند. کودک می‌تواند امتیازهایش را با چشم سالم و چشم دیگر مقایسه کند و از چشم تنبلش استفاده کند تا امتیازهایش را برابر کند.

عوارض

اگر تنبلی چشم به موقع درمان نشود در آینده فرد ممکن است دچار کم‌بینایی یا نابینایی شود. همچنین ممکن است چشم دچار انحراف یا استرابیسم شود.این احتمال وجود دارد که کودک دید مرکزی‌اش به خوبی رشد نکند و در انجام برخی کارها دچار مشکل شود.